Ho gà là một bệnh nhiễm trùng hô hấp cấp tính rất dễ lây lan do
vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, thường xảy ra ở trẻ nhỏ. Khởi đầu của bệnh có thể
không sốt hoặc sốt nhẹ, có viêm long đường hô hấp trên, mệt mỏi, chán ăn và ho.
Cơn ho ngày càng nặng và trở thành cơn ho kịch phát trong 1-2 tuần, kéo dài 1-2
tháng hoặc lâu hơn. Cơn ho gà rất đặc trưng, người bệnh ho rũ rượi không thể
kìm hãm được, sau đó là giai đoạn thở rít như tiếng gà gáy. Cuối cơn ho thường
chảy nhiều đờm dãi trong suốt và sau đó là nôn.
Bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường xảy ra vào mùa lạnh, nhất là mùa Đông-
Xuân. Trong những ngày thời tiết thường xuyên ẩm ướt, không khí không nóng,
không lạnh chính là điều kiện lý tưởng để vi khuẩn sinh sôi và phát
triển.
1. Nguồn
truyền nhiễm và phương thức lây truyền
Ho gà là bệnh
có khả năng lây nhiễm cao trong giai đoạn đầu nhiễm bệnh, khi đó trên 80% những
người tiếp xúc trực tiếp với người bênh có thể bị lây nếu chưa được tiêm phòng,
đặc biệt là người sống cùng hộ gia đình. Người là ổ chứa duy nhất. Đây là nguồn
lây nhiễm chủ yếu cho trẻ nhỏ. Bệnh lây nhiễm mạnh nhất trong thời gian 2 tuần
đầu kể từ khi khởi phát bệnh.
Bệnh có thể
lây qua đường hô hấp thông qua các giọt nước bọt trong không khí khi người bệnh
hắt hơi, ho; hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết ở họng, niêm mạc mũi khi
người bệnh nôn hay khạc nhổ. Chính vì vậy, bệnh ho gà ở trẻ em rất
dễ lây lan khi ở cùng một không gian đông đúc như trường học, nhà ở,
ký túc xá, khu công nghiệp…
2. Triệu chứng của Ho gà
Thời gian ủ bệnh
Thời gian ủ
bệnh sau khi phơi nhiễm thường từ 7 đến 10 ngày nhưng có thể là ba tuần hoặc
lâu hơn. Nhiều trường hợp nhiễm B. pertussis dường như không có triệu chứng. Ở
thanh thiếu niên bị nhiễm bệnh hoặc người lớn có tiền sử nhiễm trùng trước đó
hoặc đã từng tiêm vắc-xin ho gà, các triệu chứng có thể không điển hình.
Giai đoạn khởi phát
Kéo dài từ
một đến hai tuần, bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng không đặc hiệu bao gồm
đau mỏi toàn thân, đau bụng âm ỉ và ho nhẹ. Có thể có tăng nhiệt độ nhẹ, hiếm
khi sốt cao. Triệu chứng sớm gợi ý bệnh ho gà là chảy nước mắt nhiều và sung
huyết kết mạc. Ở giai đoạn này các xét nghiệm thường chính xác để chẩn đoán ho
gà, tuy nhiên triệu chứng chưa điển hình làm bệnh dễ bị bỏ qua.
Giai đoạn toàn phát
Thường bắt
đầu trong tuần thứ hai của bệnh. Các cơn ho kịch phát thường xảy ra liên tiếp
và nhanh chóng, có thể xuất hiện bất cứ lúc nào nhưng thường vào ban đêm và gần
sáng: Khởi đầu là một cơn ho kéo dài không cầm được, sau cơ ho người bệnh thở
rít như tiếng gà kêu, khạc nhiều đờm quánh dính. Ngất hoặc nôn sau cơn ho cũng
có thể xảy ra. Nếu không được điều trị, giai đoạn kịch phát thường kéo dài từ
hai đến ba tháng sau đó dần dần chuyển sang giai đoạn lui bệnh.
Giai đoạn lui bệnh
Giai đoạn này
có sự giảm dần về tần suất và mức độ nghiêm trọng của ho, thường kéo dài 1-2
tuần hoặc hơn.
3. Những
biến chứng của bệnh Ho gà
Các biến chứng bội nhiễm: Phế quản phế viêm, giãn phế quản, viêm màng phổi.
Viêm não do Ho
gà: Với biểu hiện sốt cao, có tổn thương thần kinh trung ương như ý thức thay
đổi, li bì, hôn mê, co giật, liệt khu trú.
Suy dinh dưỡng: Do trẻ
không ăn và nôn nhiều.
Các biến chứng khác: Chảy
máu kết mạc, sa trực tràng, xuất huyết màng não...
Các biến chứng trên thường gặp ở trẻ nhỏ, trong đó viêm phổi là biến chứng
thường gặp nhất và dễ gây tử vong, đặc biệt ở trẻ dưới 1 tuổi. Trẻ có thể bị
tím tái do thiếu ô xy trong cơn ho, nôn kiệt sức thường đi kèm theo sau cơn ho.
4. Khuyến cáo phòng bệnh Ho gà
- Cách tốt nhất để
phòng ngừa bệnh ho gà ở trẻ sơ sinh, trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn là
tiêm vắc xin.Tại
Việt Nam, vắc xin ho gà có trong rất nhiều loại vắc xin kết hợp như vắc xin 6
trong 1 (Hexaxim hoặc Infanrix Hexa), vắc xin 5
trong 1 (Pentaxim hoặc SII), vắc xin 4 trong 1
(Tetraxim), vắc xin 3 trong 1 (DPT). Trong
thời gian qua do tình trạng gián đoạn cung ứng vắcxin chứa thành phần Ho gà
trong chương trình TCMR dẫn đến khoảng
trống miễn dịch trong nhóm trẻ đến độ tuổi tiêm chủng mà chưa được tiêm phòng
hoặc chưa tiêm đủ mũi khuyến khích
người dân tiêm cho trẻ bằng vắc xin chứa thành phần ho gà tại các cơ sở tiêm
chủng dịch vụ để đảm bảo miễn dịch cho trẻ.Lịch tiêm vắc xin phòng bệnh ho gà
cho trẻ em trong tiêm chủng:Tiêm 3 mũi vắc xin có thành phần ho gà cho trẻ vào
lúc trẻ 2, 3, 4 tháng tuổi và tiêm nhắc lại mũi thứ tư vào lúc trẻ 18 tháng.
- Thường
xuyên rửa tay bằng xà phòng; Che miệng khi ho hoặc hắt hơi; Giữ vệ sinh thân
thể, mũi, họng cho trẻ hàng ngày; Đảm bảo nhà ở, nhà trẻ, lớp học thông thoáng,
sạch sẽ và có đủ ánh sáng.
- Những người
bị phơi nhiễm với bệnh, đặc biệt là những người có tiền sử tiêm chủng không đầy
đủ, cần được theo dõi chặt chẽ các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh ho gà trong
ba tuần sau khi tiếp xúc.
- Khi tiếp
xúc với bệnh nhân cần đeo khẩu trang, vệ sinh phòng ở, đồ chơi… bằng dung dịch
sát khuẩn.
- Khi có
dấu hiệu mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh Ho gà trẻ phải nghỉ học, cách ly và
đưa đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.